CE Danışmanı olarak, TAREKS uzmanları ile TAREKS süreçleri ve Ticaret Bakanlığı, TSE, CE, E uygunluk denetimleri konularında hizmet vermektedir.
Bu makalede, Tareks belgesi nasıl alınır, Tareks kim tarafından verilir, Tareks başvuru ücreti ne kadar, Tareks süresi ne kadar, Tareks hangi kuruma bağlı, Tareks firma tanımlama nasıl yapılır, Tareks başvurusu nasıl yapılır gibi tüm sorularınıza yanıt alacaksınız.
Dış Ticarette Risk Esaslı Kontrol Sistemi (TAREKS) ithalat ve ihracat sırasında, bir ürünün tabi olduğu teknik düzenlemeler ve mevzuatlarda belirtilen şartlara bağlı kalınarak üretilip üretilmediğini denetler.
Tescilli bir marka olan TAREKS’in amacı hem tüketiciyi, hem de üreticiyi korumaktır. Şimdi TAREKS nedir sorusunun ayrıntılı yanıtını vereceğiz. Makalemiz sona erdiğinde TAREKS hakkında tüm sorularınıza yanıt bulmuş olacaksınız.
İthalat ve ihracat öncesinde ürünün kalite, güvenlik ve standartlara uygunluğunu denetleyen web tabanlı bir uygulama olarak özetleyebileceğimiz TAREKS, risk esaslı olarak çalışır.
TAREKS ithalat ve ihracat aşamasında her partinin fiziki olarak denetlenmesi yerine, riskli ürünlerin elektronik ortamda belirlenmesi esasını getirmiştir. Böylece denetim mekanizması riskli ürünlere yoğunlaşırken, risksiz veya az riskli kabul edilen ürünlerin sistemi yavaşlatması önlenmiş olur. Sınırlı kaynaklar etkin ve verimli bir şekilde kullanılır, maliyet azalır, denetim başvuru ve işlemleri kolaylaşır.
Özellikle ithalat sırasında insan ve çevre sağlığını bire bir etkileme kapasitesi olan birçok ürün TAREKS uygulaması kapsamındadır. Süreçle ilgili ayrıntılara geçmeden önce TAREKS kapsamında olan ürünleri sıralayalım:
TAREKS kapsamında, ithalatta ürün güvenliği denetimine tabi bulunan kişisel koruyucu donanım, oyuncak, yapı malzemeleri, tıbbi cihaz, telsiz ve telekomünikasyon, terminal ekipmanı, pil ve akümülatör, konfeksiyon, hazır giyim ve ayakkabı, kişisel koruyucu ekipman; CE işaretine tabi makine; TSE denetimine tabi rulman, kayış, araç parçaları gibi sanayi ürünleri bulunmaktadır. Aşağıda bu ürünleri tek tek ele alacağız.
TAREKS’e Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde, elektronik uygulamalar bölümündeki “e-imza uygulamalarına giriş” menüsünün altından giriş yapılabilmektedir. Bunun için de önce TAREKS’e kayıt yaptırmış olmak gerekiyor. TAREKS’e kayıt için, ithalat ve ihracat faaliyeti yürüten firmaların bir kullanıcıyı yetkilendirmesi gerekiyor. TAREKS kullanıcılarının tamamına yakını gümrük müşaviridir, ancak TAREKS kullanabilmek için gümrük müşaviri olma zorunluluğu bulunmuyor. Hatta gerçek kişiler de vergi numarası yerine, TC kimlik numarası girerek TAREKS’te kendilerini yetkilendirebilirler. Yetkilendirilmiş kullanıcı TAREKS’e e-imza ile girerek başvurusunu yapabilir. Bu noktada şunu bilmeliyiz ki, TAREKS kullanmak belli bir deneyim gerektiriyor. Özellikle çoklu ürün başvurularında deneyim sahibi olmak önem kazanıyor. Öte yandan bir firma istediği sayıda kullanıcıyı TAREKS adına yetkilendirebilir. Gümrük müşavirlerinin yapacakları tüm işlemlerden yetkilendiren firma sorumludur.
TAREKS İhracat Kontrol Belgesi başvurusu 50 TL iken, İthalat Denetimi başvuruları 500 TL’dir. Evrak eksikliği nedeni ile iptal olan başvuruları yenilemek için ödenecek tutar ise 2 bin TL’ye çıkarılmıştır.
İlgili test, belgelendirme ve Tareks süreç danışmanlığı konusunda teklif almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
TAREKS’e başvurunun ardından risk analizi yapılır. TAREKS ya hiçbir denetime gerek görmeden doğrudan referans numarası verir ya da başvurunuz fiili denetime yönlendirilir. Bu durumda belgenizi yükleyerek işleminize devam edersiniz.
23 haneli TAREKS referans numarasını, gümrük beyannamesinin 44 numaralı hanesine kaydederek işleminizi tamamlamış olursunuz. 23 haneli bu sayı, aslında gerçek anlamda bir elektronik belgedir. Başvuru sırasında verilen başvuru numarası ile de denetim sürecini takip edebilirsiniz.
Peki TAREKS sisteminde ürünleri kim denetliyor? TAREKS denetimi hangi kurumlar tarafından yapılıyor?
İhracatta TAREKS uygulamaları olarak bilinen İhracatta Ticari Kalite Denetimi nedir? Genel olarak tarım ve gıda ürünlerinde 3 adet denetimi bulunmaktadır. Bunlar; gıda güvenliği denetimi, zirai karantina denetimi ve ticari kalite denetimi. Gıda güvenliği denetiminde ürünün son kullanma tarihi ve içeriğinde insan sağlığına zararlı bir madde olup olmadığı kontrol edilir. Bu denetim Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yerine getirilir. Aynı şekilde zirai karantina denetimleri de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılır. Ticari kalite denetimleri ise Ticaret Bakanlığı’nın yetki alanındadır. Bu denetimin amacı sağlık ve güvenlikten ziyade ürünün ticari kalitesi ile ilgilidir.
Bazı Tarım Ürünlerinin İthalatında ve İhracatında Ticari Kalite Denetimi Tebliği kapsamında bulunan tarım ürünleri şunlardır: Yaş meyve ve sebze, kuru ve kurutulmuş ürünler ile bitkisel yağlar. Bunların denetimini Ticaret Bakanlığı bölge müdürlükleri bünyesinde görevli Ticaret Denetmenleri gerçekleştirir. Bu denetimler aynı zamanda, Türkiye’nin geleneksel tarım ürünlerinin (zeytinyağı, fındık, kuru üzüm, tütün gibi) dış pazarlarda itibarını korumak ve Türk Malı’nı desteklemek amacıyla getirilmiştir. İhracatta da denetimler risk esaslı olarak yapılır. İhracatçı firmalar A, B, C ve D şeklinde dört sınıfa ayrılır. Firmanın sınıfına göre risk analizi yapılır, firma riskli görünmezse denetime düşmez.
İthalatta TAREKS üzerinden denetim yapan iki birim bulunmaktadır. Bunlardan biri TSE (Türk Standartları Enstitüsü), diğeri ise Ticaret Bakanlığı’nın Denetmenleri’dir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanan mevzuat kapsamındaki ürünlerin denetimi TSE tarafından gerçekleştirilir.
TSE’nin denetlediği ürün grupları şunlardır:
Ticaret Bakanlığı Ticaret Denetmenleri tarafından CE işaretine uygunluk açısından denetlenen ürünler şunlardır:
Ticaret Denetmenleri tarafından denetlenen ancak CE işaretine tabi olmayan ürünler şöyle sayılabilir:
Başvurunun ardından ürün, muafiyetlerden faydalanarak ya da risk analizinin ardından otomatik kabul alabilir. Eğer ürün TAREKS tarafından fiili denetime yönlendirilirse, TSE veya Ticaret Denetmenleri tarafından, ürün üzerinde CE işareti olup olmadığı ve belgelerle ürün üzerindeki bilgilerin tutup tutmadığı kontrol edilir. Ürünün uygun bulunması halinde kabul onayı verilir.
Ürünün TSE veya Ticaret Denetmenleri tarafından denetime tabi tutulmadan karşınıza otomatik referans numarasının çıkmasını sağlayan muafiyetler şunlardır:
TAREKS’e başvuru yapıldıktan sonra bazı belgeler istenecektir. Bu belgelerin iki gün içinde sisteme yüklenmesi gerekiyor. Bunlar; ürünle bağlantı kurulmasını sağlayacak taşıma belgesi, antrepo beyannamesi, Serbest Bölge işlem formu, fatura, eğer vekaletle iş yapılıyorsa vekaletname, CE işaretli ürünler için uygunluk beyanı gibi belgelerdir. Eğer talep edilen belgelerden bazıları elimizde yoksa 10 iş gününe kadar ek süre istenebilir.
CE (Conformity of Europe) Avrupa Birliği’nin güvenli ürün işaretidir. CE işaretinin hangi boyutlarda yazılacağı, Avrupa Birliği direktiflerinde belirtilmiştir. Ürünlerin gerekli bütün uygunluk değerlendirme süreçlerinden geçtiğini, yani güvenli olduğunu gösteren bir uygunluk işaretidir. CE işareti belirli uygunluk kuralları için geçerlidir. Avrupa Birliği Gümrük Bölgesi’nde (Türkiye dahil) mecburidir.
CE İşareti güvenlik karinesi için öncelikle ürünlerin bir teknik dosyası olması gerekir. Bu dosyada da özellikle ürünün LVD ve EMC test raporları çok önemlidir. Bu testler, firmanın kendi laboratuvarlarında yapılabileceği gibi, riskli ürünler söz konusu olduğunda akredite laboratuvarlarda da gerçekleştirilebilir. Bir onaylanmış kuruluştan da belge alma zorunluluğu olabilir. Onaylanmış kuruluş, herhangi bir direktif kapmasında CE işaretlendirilmesini yapmakla yetkilidir. Ürün testleri ve teknik dosya, 10 yıl boyunca (bazı yönetmeliklerce 15 yıl) saklanmak zorundadır.
Uygunluk beyanı, ürünün standartlara uygun olarak test edildiğini, güvenli olduğunu ve Avrupa Birliği direktiflerine uygun olduğunu gösterir. Bu beyanın ürün üzerinde yansıtılması için CE işareti kullanılır. CE işareti o ürünün uygunluk beyanı olduğunu, dolayısıyla ürünün test raporlarınca da uygun olduğunu gösterir. CE işareti kesinlikle sonradan ürün üzerine iliştirilemez.
İthalat denetimlerinde ürünün üzerinde CE işareti ve AB (AT olarak da bilinir) uygunluk beyanı olmalıdır. CE işaretinin şekli şartları karşılaması ve ürünle belgelerin eşleşmesi gerekir. AB uygunluk beyanındaki standartlar ve direktifler güncel değilse, üründe yazan marka ve model ile AB uygunluk beyanında ya da faturada yazan marka ve model arasında bir eşleşme yapılamıyorsa test raporu istenir. Test raporu yoksa ürün reddedilir. TSE, ücret karşılığında ürününüzü test etmeyi teklif eder. Tali eksiklikler durumunda ise koşullu kabul verilir. En yaygın tali eksiklikler, ürünün üzerinde üretici ve ithalatçı bilgisinin olmamasıdır. Bu durumda eksiklik ya gümrükte elleçleme yoluyla giderilir ya da bu eksiklik giderilmeden ürünün piyasaya arz edilmeyeceğine dair taahhütte bulunulur ve koşullu kabul alınır. Eğer bir ürün tali eksiklikler sonucu koşullu kabulle ithal edildiyse, o eksiklik giderilmeden ürünün piyasaya arz edilmemesi gerekir.
E işareti araçlarda, araç parçalarında, lastiklerde, camlarda görülebilir. E işareti, işareti veren kuruluşun yerleşik olduğu ülkenin kodudur. Küçük “e” ise büyük E işaretinin Avrupa Birliği versiyonudur. E, Birleşmiş Milletler Ekonomik Komisyonu’nun işaretidir. Cenevre Antlaşması kapsamında verilir. Her ülke her regülasyona tabi olmadığından, E işaretinin altında rakamla ifade edilen ülke kodu TSE tarafından denetlenir.
Bir ürün CE ve E işaretlerine tabi değilse Standarda Bağlı olabilir. Bazı ürünler ise Standarda Bağlı olsa da standardı zorunlu değildir, standarda uymak tamamen gönüllüdür.
Pil ve aküler, Atık Pil ve Akülerin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından denetlenir.
Bir ürün için hiçbir düzenleme yoksa o ürüne Genel Ürün denir. Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliği’ne tabi ürünler için uluslararası standartlara bakılır. Eğer uluslararası bir standart yoksa Türk standartlarına uygunluğuna, o da yoksa herhangi bir ülke standardına uygunluğuna bakılır. Eğer hiçbiri yoksa tüketicinin beklentisini karşılayıp karşılamadığı kontrol edilir.
Konfeksiyon, ayakkabı, tekstil, deri ürünleri ise tehlikeli kimyasallar açısından denetlenir.