Bazı elementlerin kullanıldığı ürünler hem çevre koşulları, hem de insan sağlığı açısından son derece tehlikeli olabilir. Rohs Yönetmeliği, elektrikli ve elektronik cihazlarda zararlı maddelerin bulunmamasını şart koşar.
Peki Rohs belgesi nedir, Rohs sertifikası nasıl alınır? Bu makalede Rohs olarak da bilinen Tehlikeli Maddelerin Kısıtlanması Direktifi hakkındaki sorularınızın yanıtlarını bulacaksınız.
RoHS kısaltması, Restriction of Hazardous Substances Directive (Belirli Zararlı Maddelerin Kullanımını Kısıtlama) anlamına gelmektedir. Rohs uygulaması elektrikli ve elektronik tüm ürünleri kapsar. Bu uygulamanın temellerini, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanan 2002/95/EC sayılı direktif oluşturmaktadır. AB, 2011 yılında RoHS 2 olarak bilinen 2011/65/EU Direktifini yayımlandı. RoHS 2 ile ürünlerin CE işareti alabilmesi için direktife uygun olmaları zorunluluğu getirildi. 2015 yılında ise 2015/863 Direktifi yayımlandı. RoHS 3 olarak bilinen bu direktifte, dört kısıtlanmış madde (fitalatlar) daha eklendi.
Rohs Direktifi Türkiye’de 2008 yılında Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik adıyla yayımlanmıştır. Yönetmelik 2022 yılında güncellenerek 32055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Rohs Direktifi, elektronik kartlarda ve malzemelerde kurşun, civa, kadminyum ve bromür gibi bileşenlerin kullanımını sınırlandırır. Bu maddelerin ürün içinde kullanılıp kullanılmadığı Rohs testleri yapılarak anlaşılabilir.
Zehirli maddeler içeren elektrikli ve elektronik eşya atıkları tüm atıkların yüzde 4’ünü oluşturmaktadır. Ayrıca elektrikli ve elektronik eşyaların kullanımı sırasında havayı ciddi olarak zehirleyen partiküller de yayılır. Özellikle kurşun, insan sağlığı açısından son derece zararlıdır. Kurşun sadece sindirim yoluyla değil, solunum yoluyla da insan sağlığına zarar verir ve en çok da sinir sistemi üzerinde etkili olur.
Ağır metaller, çevre üzerinde de zehirli etkiye sahiptir. Havaya karışan bu ağır metaller asit yağmuru ile toprağa karışır ve geri döndürülemez tahribata neden olur.
Ülkemizde Rohs Belgesine sahip olmak için, üretici firmaların, Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınıflandırılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak üretim yaptıklarını ifade eden bir taahhüt vermeleri gerekmektedir.
Ürün test, analiz ve onaylama çalışmaları kapsamında Rohs uygunluğunun doğru olarak değerlendirilmesi, üretici firmalara yasal güvenlik sunmakta ve bu firmaların piyasadaki imajlarını güçlendirmektedir.
Rohs kapsamında şu EEE’ler (elektrikli ve elektronik eşya) bulunmaktadır:
Büyük ev aletleri, küçük ev aletleri, AT ve telekominikasyon, tüketici eşyaları, aydınlatma cihazları, ampüller ve avizeler, elektrikli ve elektronik aletler, oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları, in vitro diagnostik tıbbi cihazlar da dahil olmak üzere tıbbi cihazlar, endüstriyel olanlar da dahil olmak üzere izleme ve kontrol aletleri, otomatik dağıtıcılar vd.
RoHS kapsamında kullanımı sınırlandırılan 6 madde ve müsaade edilen maksimum miktarlar şunlardır:
Cıva (Hg): %0,1 değerinde olmalıdır. (Piller, anahtarlar, sensörler, röleler, floresan lambalar vd.)
Kadmiyum (Cd): %0,01 değerinde olmalıdır. (Elektroliz kaplamalar, plastik malzeme, sensörler, NiCd piller, kıvılcım çıkaran kontaklar.)
Kurşun (Pb): %0,1 değerinde olmalıdır. (Lehim, aktif ve pasif elektronik malzeme, terminasyon uçları, baskılı devre kaplamaları, cam, akü ve piller.)
Krom (Cr): %0,1 değerinde olmalıdır. (Krom, kaplamalar.)
Polibromürlü Bifenil (PBB) ve Polibromürlü Difenil Eterin (PBDE): %0,1 değerinde olmalıdır. (Alev almayı önleyici madde.)
Sonradan eklenenler:
Bis (2-Etilheksil) ftalat (DEHP): %0,1 değerinde olmalıdır.
Benzil butil ftalat (BBP): %0,1 değerinde olmalıdır.
Dibutil ftalat (DBP): %0,1 değerinde olmalıdır.
Diizobutil ftalat (DIBP): %0,1 değerinde olmalıdır.
Rohs testi ürünün özelliklerine göre farklılık gösterebilir. Uygulanan yöntemler sonucu ürünlerde zararlı madde olup olmadığı ve varsa ne miktarda olduğu tespit edilerek uygunluk onayı verilir.
Üretici firmaların öncelikle ürünlerinden ve ürünlerini oluşturan bileşenlerden ve ara parçalardan ayrı ayrı örnekler alarak akredite bir laboratuvara göndermeleri gerekir. Bu laboratuvarlarda örneklerin test ve analizleri yapılır. Test ve analiz sonuçları olumlu çıkar ve onay alırsa teknik dosya hazırlanır. Bu teknik dosya ile bir belgelendirme kurumuna başvurulur. Belgelendirme kuruluşu teknik dosya üzerinden inceleme yapar ve değerlendirme sonucunda firmanın ürettiği elektrikli ve elektronik ürünlerin insan ve çevre sağlığı açısından sorun oluşturmadığına ikna olursa RoHS belgesi düzenleyerek firmaya teslim eder. RoHS Belgesi almak isteyen üretici firmaların mutlaka akredite olmuş bir belgelendirme firmasına başvurmaları gerekmektedir. Aksi halde alacakları belgenin geçerliliği olmayacaktır.
Rohs Belgesi almak için CE Danışmanı ile çalışabilirsiniz.
EEE Yönetmeliği olarak da bilinen Türkiye’de 2022 yılında yayımlanan Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik, atık elektrikli ve elektronik eşyaların çevreye duyarlı geri kazanımının ve bertarafının sağlanmasına, insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla zararlı maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin usul ve esasları belirler.
Yönetmeliğin kapsamı dışında kalan ürünler şunlardır:
İmalatçı, Yönetmeliğe uygun olarak tasarlanan ve imal edilen EEE’leri piyasaya arz etmekle yükümlüdür.
İmalatçı, Uygunluk Değerlendirme Yöntemlerinden Modül A doğrultusunda gerekli teknik dosyayı hazırlar ve iç üretim kontrolü prosedürünü gerçekleştirir veya gerçekleştirilmesini sağlar.
İmalatçının uygunluğu kanıtlamasının ardından AB Uygunluk Beyanı hazırlanır ve CE işareti EEE’ye konulur.
İmalatçı, teknik dosya ve AB Uygunluk Beyanını EEE’nin piyasaya arz edildiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle muhafaza eder.
İmalatçı, seri üretimde Yönetmelik hükümlerine uygunluk ve seri üretimin uygunluğunun korunmasına yönelik prosedürleri sağlar.
İmalatçı, uygun olmayan EEE’lerin ve geri çağrılan EEE’lerin kaydını tutar ve bu konuda dağıtıcıları bilgilendirir.
İmalatçı, piyasaya arz ettiği EEE’nin tespit edilmesine olanak veren tip, parti veya seri numarası ya da tanımlanmasını sağlayacak başka unsurları taşımasını sağlar.
İmalatçı kendi adının, tescilli ticari unvanının ya da tescilli ticari markasının ve kendisine ulaşılmasını sağlayacak adresinin EEE’nin üzerinde bulunmasını sağlar.
İmalatçı piyasaya arz ettiği EEE’nin Yönetmeliğe uygun olmadığını bildiği durumda, eşyayı uygun hale getirmek, piyasadan çekmek veya geri çağırmak için gerekli düzeltici tedbirleri alır.
Piyasa gözetimi ve denetimi kuruluşunun gerekçeli talebi üzerine imalatçı, EEE’nin Yönetmeliğe uygunluğunu gösteren her türlü bilgi ve belgeyi sunar ve gerekli işbirliğini yapar.
İmalatçı, yazılı bir vekalet ile yetkili temsilci atayabilir. Yetkili temsilci, imalatçıdan aldığı vekalette kendisine verilen görevleri yerine getirir. Bu vekalet, yetkili temsilcinin aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmesine izin verir:
AB Uygunluk Beyanının ve teknik dosyanın EEE’nin piyasaya arzından itibaren 10 yıl boyunca muhafaza edilmesi.
Talep edilmesi halinde EEE’nin Yönetmeliğe uygunluğunu gösteren her türlü bilgi ve belgenin sunulması.
Yetkili temsilci, EEE’nin Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamaya yönelik faaliyetlerin yerine getirilmesinde piyasa gözetimi ve denetimi kuruluşu ile yetkisi kapsamında işbirliği yapar.
İthalatçı, her şeyden önce Yönetmelik hükümlerine uygun EEE’yi piyasaya arz etmekle yükümlüdür.
İthalatçı, EEE’yi piyasaya arz etmeden önce, uygunluk değerlendirme işlemlerinin imalatçı tarafından yerine getirilmiş olduğunu teyit eder. İthalatçı, imalatçının EEE’ye ilişkin teknik dosyayı hazırladığını, EEE’nin “CE” işaretini taşıdığını ve gerekli belgelerin EEE’ye eşlik ettiğini teyit eder.
İthalatçı, EEE’nin gerekleri karşılamadığını bildiği durumda, EEE’yi uygun hale getirilene kadar piyasaya arz edemez ve gerekli bildirimleri yapar.
İthalatçı kendi adının, tescilli ticari unvanının ya da tescilli ticari markasının ve kendisine ulaşılmasını sağlayacak adres bilgisinin EEE’nin üzerinde bulunmasını sağlar.
İthalatçı, Yönetmeliğe uygun olmayan EEE’lerin ve geri çağrılan EEE’lerin kaydını tutar ve bu konuda dağıtıcıları bilgilendirir.
EEE’nin Yönetmeliğe uygun olmadığını bildiği durumda ithalatçı, uygunluğun sağlanması için EEE’nin piyasadan çekilmesi veya geri çağırılmasını da içerecek düzeltici tedbirleri en kısa sürede alır.
İthalatçı, teknik dosyayı ve AB Uygunluk Beyanının bir suretini, EEE’nin piyasaya arz edildiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle muhafaza eder.
EEE’nin Yönetmeliğe uygunluğunu gösteren her türlü bilgi ve belgeyi piyasa gözetimi ve denetimi kuruluşuna sunar.
Dağıtıcı, piyasada bulundurduğu EEE’nin Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu gözetmekle yükümlüdür.
Dağıtıcı, piyasada bulundurmadan önce EEE’nin CE işareti taşıdığını ve gerekli belgelerin EEE ile birlikte sunulduğunu teyit eder.
Dağıtıcı, EEE’nin gerekleri taşımadığını bildiği durumlarda uygun hale getirilene kadar EEE’yi piyasada bulundurmaz ve gerekli bilgilendirmeyi yapar.
Piyasada bulundurduğu EEE’nin Yönetmeliğe uygun olmadığı durumda dağıtıcı, uygunluğun sağlanması, piyasadan çekilmesi veya geri çağırılması için uygun düzeltici tedbirlerin alındığından emin olur.
EEE’nin Yönetmeliğe uygunluğunu gösteren her türlü bilgi ve belgeyi yazılı veya elektronik ortamda sunar.
AB Uygunluk Beyanı, EEE’lerde zararlı maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin gerekliliklerin yerine getirildiğini gösterir. AB Uygunluk Beyanı, EK-5’te yer alan içeriğe göre düzenlenir ve sürekli güncel tutulur. Eğer AB Uygunluk Beyanı yabancı bir dilde düzenlenmişse Türkçe tercümesi de beyana eklenir. EEE’nin birden fazla mevzuata tabi olması ve AB Uygunluk Beyanı gerektirmesi durumunda, tüm mevzuat için tek bir AB Uygunluk Beyanı düzenlenir. İmalatçı, AB Uygunluk Beyanını düzenleyerek EEE’nin Yönetmelik hükümlerine uygunluğu konusundaki tüm sorumluluğu üstlenir.
“CE” işareti, 4021 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan “CE” İşareti Yönetmeliği hükümlerine tabidir.
CE işareti, her bir EEE’ye veya bilgi plakasına, ambalajına ya da beraberindeki belgelere görünür, okunabilir ve silinmeyecek şekilde konulur. CE işareti, EEE piyasaya arz edilmeden önce iliştirilir.
Piyasa gözetimi ve denetimi kuruluşu, CE işaretlemesinin uygulanmasını sağlamak ve CE işaretinin amacı dışında kullanılması halinde gerekli tedbirleri almakla görevlidir.
Aksini gösteren bir kanıt olmadıkça CE işaretini taşıyan eşyanın Yönetmeliğe uygun olduğu, uygunluğu gösteren test ve ölçümlerin yapıldığı varsayılır.
CE Belgesi için iletişime geçin.
EEE’lerin piyasa gözetimi ve denetimi ile ilgili kuruluşlar şunlardır:
Tıbbi cihazlar için Sağlık Bakanlığı,
Oyuncaklar ve spor ekipmanları için Ticaret Bakanlığı,
Telsiz ve telekomünikasyon terminal ekipmanları için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu,
Diğer elektrikli ve elektronik eşyalar için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.